گیله‌مرد

کتاب گیله مرد مجموعه‌ی داستانی نوشته‌ی بزرگ علوی 9 داستان دارد و با «نامه‌ها» آغاز می‌شود. داستان‌های بعدی، «گیله مرد»، «اجاره خونه»، «دزاشیب»، «یه ره‌نچکا»، «یک زن خوشبخت»، «رسوایی»، «خائن» و «پنج دقیقه پس از دوازده» نام دارند. برجسته‌ترین و مشهورترین اثر این مجموعه داستان گیله مرد است. بخشی از داستان گیله مرد برای معرفی داستان نویسی مدرن در ایران در کتاب ادبیات سال دوم دبیرستان آمده است. گیله مرد بزرگ علوی داستانی واقع‌گرایانه که در عین حال بسیار نمادین روایت شده است. سه شخصیت اصلی داستان بزرگ علوی هرکدام نماینده‌ی طبقه‌ای از جامعه‌ی آن زمان ایران است. گیله مرد نماینده‌ی مردم ستم دیده‌ایست که راه مبارزه را در پیش گرفته اند. «محمد ولی وکیل باشی» مامور اول، نماد دولت است و مامور دوم، «مرد بلوچ» نماد گروهی از مردم ستم دیده است که راه حل عبور از این ظلم را در ظلم به دیگران می‌بیند. گیله مرد برشی کوتاه از داستان زندگی مردی روستایی است. دهقانی شورشی که علیه ظلم و ستم قیام کرده است. همسر گیله مرد را ماموران دولت کشته اند. داستان جایی میان جنگل‌های گیلان روایت می‌شود، جایی که دو مامور دولت گیله مرد را به پاسگاهی در فومن می‌برند. مامور اول، «محمدولی» مرد بدطینتی است و دائم گوشه و کنایه می‌زند و گیله مرد را آزار می‌دهد. اما مرد دوم در سکوت راه می‌‌رود. سکوتی که گیله مرد را کلافه کرده است. بخشی از داستان در ذهن گیله مرد می‌گذرد. او در فکر انتقام صغرا همسرش است و فکر بچه‌اش؛ بچه‌ی شش ماهه‌ای که داخل کومه جامانده و حالا گیله مرد نمی‌دانست چه بر سرش خواهد آمد. او تلاش می‌کند راهی برای فرار پیدا کند. به موازات گیله مرد، مرد بلوچ ساکت هم در اندیشه زندگی خودش است. او را به زور به گیلان فرستاده‌اند و از همسر و فرزندانش دور مانده است. هوا و غذا در گیلان به او نمی‌سازد و از شرایطش ناراضی است و دنبال راهی برای گریز از این شرایط است. این گروه سه نفره شب را در قهوه‌خانه‌ای بین راهی می‌گذرانند. در این مکان گفت‌وگویی بین «مرد بلوچ» و «گیله مرد» اتفاق می‌افتد که مسیر داستان را مشخص می‌کند...