سفرنامه حاج سیاح به فرنگ

میرزا محمدعلی پسر ملا محمدرضای محلاتی معروف به حاجی سیاح ( ۱۳۴۴ ـ ۱۲۵۲ ه‌.ق) حدود ۲۰ سال از عمرش را در سفر و سیاحت به سرزمین‌های مختلف جهان از ژاپن تا آمریکا سپری کرد. مدتها بخشی از زندگی حاج سیاح ناشناخته و موضوع فرضیه‏‌های مختلف بود. تا اینکه دستنوشت شرح‏ سفرهای او در امریکا و خاور دور، از سوی یکی از بازماندگانش برای چاپ به ناشری داده شد. او از اروپا به امریکا رفت و در سال ۱۲۹۲ ق (۱۸۷۵ م.) در سانفرانسیسکو شهروندی امریکا را پذیرفت. سپس با گذرنامه امریکایی به ژاپن و چین رفت و از برمه و سیلان و هند هم دیدار کرده است. ممالک بازدید شده عبارت بودند از: روسیه (تفلیس)، عثمانی (استانبول)، فرانسه، انگلستان، ایتالیا، سوئد، نروژ، آلمان، سوئیس، اطریش، دانمارک، پرتغال، یونان، اسپانیا، رومانی، بلغارستان، ایالات متحده (نیویورک)، ژاپن، چین، برمه، سنگاپور, هندوستان، افغانستان، ترکستان، عربستان (مکه)، مصر. او غالباً هیچ‏گونه شناختی از مکانی که به آن سفر می‌کرده، نداشته بلکه با پرسش از مردم هر منطقه درباره آن مکان یا منطقه دیگر، اطلاعات به دست می‌آورده و یا از کتاب‏‌های راهنما استفاده می‏‌کرده است. حاج سیاح بعد از بازگشت به ایران، وارد دسته‌بندی‌های سیاسی شد و به علت عضویت در حوزه بیداران، مدتی زندانی گردید.