Middeleeuws toneel

De oudste wereldlijke toneelstuken van West-Europa zijn de uit het midden van de 14e eeuw stammende abele spelen. Dit deel van de vijftiendelige reeks Nederlandse Letterkunde bevat onder meer de complete teksten van drie van de vier abele spelen: Esmoreit, Gloriant, en Lanseloet van Denemarken. Alle drie hebben de liefde als onderwerp. Esmoreit heeft als thema de spontane, natuurlijke liefde tussen prins-vondeling en een mohammedaanse prinses, een liefde die door standsverschil bedreigt wordt. Gloriant is het spel van de hartstochtelijke liefde die alle gevaren trotseert. In Lanseloet van Denemarken blijkt dat liefde, hoe intens ook, zonder morele kracht ten onder gaat. Uit hetzelfde handschrift is de klucht Nu noch afkomstig, een curieus contrast met de voorgaande spelen, maar wel uiterst amusant. Van de vele rederijkersstukken is er eigenlijk maar één dat de tand des tijds heeft doorstaan: Elckerlijc. Het is een sober en strak geschreven stuk, dat nog regelmatig wordt opgevoerd. Van omstreeks 1500 dateert het stuk Mariken van Nieumeghen, een mirakelspel dat een mixtuur is van proza, toneel en gedicht. Het is het boeiende verhaal van Mariken, die meer dan zeven jaren met de duivel woonde en verkeerde.