De sfinx van Spanje

De van oorsprong Surinaamse schrijver Albert Helman is vooral bekend van zijn in 1931 verschenen anti-koloniale roman De stille plantage. Minder bekend is dat hij van 1932 tot 1937 als verslaggever van o.a. De Nieuwe Rotterdamsche Courant (NRC) en De Groene Amsterdammer in Spanje verbleef. In De sfinx van Spanje beschrijft de stilist Helman zijn waarnemingen in het Spanje tijdens het begin van de eerste jaren van de Spaanse Burgeroorlog. Helman is daarin allesbehalve een neutrale toeschouwer: zonder te kiezen voor één van de partijen aan de kant van de Republikeinen, kiest Helman wel partij voor de Republikeinse kant, waar de tegenstrijdigheden tussen de verschillende fracties zich, naarmate de burgeroorlog vordert, steeds scherper doen gelden. De betrokkenheid van Helman met de verdedigers van de Republiek doet denken aan de manier waarop George Orwell in Saluut aan Catalonië zijn eigen verbondenheid met de Republikeinen beschrijft. Dat De sfinx van Spanje wel wat van Orwells herinneringen weg heeft is niet zo raar: beide schrijvers kenden elkaar en deelden een kantoor in Barcelona. Maar waar Orwell daadwerkelijk deelneemt aan de gewapende strijd en zich aansluit bij de milities van de POUM (een revolutionaire links-communistische partij), komt Helman tot de conclusie dat in zijn handen de pen een beter wapen is dan het geweer. Recensie(s) In 1932 reist schrijver Albert Helman (pseudoniem van Lou Lichtveld) met zijn gezin naar Spanje. Daar moest de monarchie een jaar eerder plaatsmaken voor de Tweede Republiek, die in 1936 zou uitmonden in de Spaanse Burgeroorlog. Naast een imposant aantal romans schreef Helman in die jaren ook veel stukken over Spanje voor diverse Nederlandse kranten en tijdschriften. In 1937 verscheen een selectie hiervan in boekvorm. Ze betreffen het begin en het eerste jaar van de Burgeroorlog. Helman is een geengageerde ooggetuige, die de fascistische opstandelingen veroordeelt en sympathiseert met de republikeinen, maar die alles behalve blind is voor de fouten en wandaden die ook in dit kamp worden gepleegd. Dit is de eerste herdruk van dit bijzondere boekje, dat van een uitvoerig notenapparaat is voorzien. In het nawoord plaatst Helmankenner Michiel van Kempen Helmans verblijf in Spanje in biografische context. Maarten Steenmeijer