Fantastische vertellingen

Het is merkwaardig dat de belangstelling voor de schrijver F. Bordewijk, (1884-1965), die steeds groeiende is, zich nog niet heeft uitgestrekt tot zijn vroegste werk, de drie in 1919, 1923 en 1924 verschenen bundels "Fantastische Vertellingen". Met uitzondering van een kleine keuze daaruit zijn zij tot nu toe nooit volledig herdrukt en zij waren dan ook sinds lang onvindbaar. Niettemin verdienen deze verhalen zeer de aandacht. Want weliswaar heeft de kritiek er nauwelijks aandacht aan besteed maar al spreekt men er meestal over als over 'jeugdwerk', men vergeet dan dat Bordewijk 35 jaar was, toen de eerste, 40, toen de laatste van deze bundels verschenen. Ook hij zelf hechtte er waarde aan: een van de laatste dingen die hij schreef, was de korte inleiding bij een herdruk van "Vijf fantastische vertellingen", waarvan hij de oorspronkelijke versie eerbiedigde, ook al bevredigde deze hem niet in alle opzichten. En het is waar dat dit vroege werk deel uitmaakt van het specifieke schrijverschap van Bordewijk, ook al kan men er, met de auteur zelf, de nodige bezwaren tegen inbrengen. Het zijn echter boeiende verhalen, die reeds kenmerken van de latere schrijver te zien geven. Met name zijn bijzondere aandacht voor de decadentie en voor de psychische vergroeiingen in de mens zijn hier volop anwezig. Ze zijn nog niet beschreven met de soberheid van het psychologisch realisme van later, maar zij zijn wel vokomen eigen en niet zoals de detijdse kritiek wel meende (waartegen Bordewijk zich terecht verzette) een vorm van epigonisme van Poe, Hoffmann of Hans Heinz Ewers. Zijn monsters groeien wel uit boven het normale, maar zij wortelen niet in het bovennatuurlijke. Hij defigureert, maar ontaardt niet. Het vervreemdingseffect van deze verhalen komt bovendien voort uit de stijl. Hij heeft die stijl in de volgende fase van zijn oeuvre gecultiveert en tot een vorm van meesterschap uitgewerkt. Maar hij is in beginsel, soms geslaagd, soms mislukt, reeds in deze eerste bundels aanwezig. Het is dan ook een belangrijke literaire daad in deze uitgave voor het eerst sinds hun verschijnen de volledige "Fantastisch Vertellingen" opnieuw uit te geven.